ΕΠΕΙΔΗ ΕΙΝΑΙ ΑΡΜΕΝΙΟΙ

Πινάρ Σελέκ
ΕΠΕΙΔΗ ΕΙΝΑΙ ΑΡΜΕΝΙΟΙ 

Μετάφραση: Οχανές-Σαρκίς Αγαμπατιάν
(2018)

Η Γενοκτονία των Αρμενίων συνέβη πριν από ένα αιώνα. Μια μαύρη σελίδα της τουρκικής ιστορίας, πάντα υπό αμφισβήτηση, πάντα ένα ταμπού^. ένα δράμα που στοιχειώνει τις καρδιές και το πνεύμα κάθε γενιάς. Η Πινάρ Σελέκ εξετάζει τη σχέση της με το γεγονός αυτό και την κοινότητα-θύμα. Αναπολώντας τις αναμνήσεις και τις συναντήσεις της όλα αυτά τα χρόνια, αφηγείται τι σημαίνει το να κατασκευάζεις συνθήματα που διακηρύσσουν εθνική ανωτερότητα, ερχόμενη σε επαφή με φοβισμένους και σιωπηλούς ανθρώπους, οργώνοντας την Κωνσταντινούπολη, όπου τα αρμενικά ονόματα έχουν σβηστεί από τις πινακίδες των καταστημάτων, παίρνοντας ενεργό μέρος στα κινήματα της άκρας αριστεράς που έχουν υιοθετήσει την άρνηση. Πέρα από αυτό καθεαυτό το Αρμενικό Ζήτημα, αυτή η ευαίσθητη μαρτυρία, διεισδυτική, ενίοτε αυτοκριτική, καταγγέλλει τα αδιέξοδα της βίας και σφυγμομετρεί τις μεταλλάξεις της συλλογικής στράτευσης.

ΝΑΓΚΟΡΝΟ-ΚΑΡΑΜΠΑΧ, ΝΟΜΙΚΕΣ ΠΤΥΧΕΣ

Σαχέν Αβακιάν
ΝΑΓΚΟΡΝΟ-ΚΑΡΑΜΠΑΧ, ΝΟΜΙΚΕΣ ΠΤΥΧΕΣ

Μετάφραση: Οχανές-Σαρκίς Αγαμπατιάν
(2018)

Μια μελέτη που εξετάζει τα νομικά ζητήματα που επηρέασαν το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, νυν Αρτσάχ, την προσοβιετική περίοδο, καθώς και αυτήν της σοβιετοποίησης και της «περεστρόικα» (ανασυγκρότησης). Εξετάζει επίσης ζητήματα κυριαρχίας του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, σύμφωνα με τους νόμους της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, τη συμμόρφωση προς τους κανόνες της εσωτερικής νομοθεσίας του Αζερμπαϊτζάν με τις αρχές του Διεθνούς Δικαίου, καθώς και την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, με βάση το Διεθνές Δίκαιο. Επειδή η σωστή κατανόηση του προβλήματος είναι πολύπλοκη λόγω γεωπολιτικών αλλαγών και συχνών ή σκόπιμων παρερμηνειών της ιστορίας και του νομικού καθεστώτος του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, γι’ αυτό και η μελέτη αυτή εκθέτει συνοπτικά το πρόβλημα από νομική άποψη ώστε να αποδείξει ότι το Ναγκόρνο-Καραμπάχ δεν αποτέλεσε ποτέ τμήμα της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν, καθώς και ότι εκτός των ιστορικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων, έχει επίσης την πλήρη νομική βάση για την ανεξαρτησία του.

ΣΟΦΙΑ

Σιρούν Σισεριάν-Χατζετιάν
ΣΟΦΙΑ  

Μετάφραση: Οχανές-Σαρκίς Αγαμπατιάν
(2017)

Η Σοφία ζει ανέμελα και ευτυχι­σμένα παιδικά χρόνια, σε ένα μικρό ελληνικό χωριό, στα παράλια του Πόντου, στις αρχές του 20ού αιώνα, ώσπου η τουρκική λαίλαπα έρχεται να ξεριζώσει την οικογένειά της, αλλά και έναν ολόκληρο λαό από τα πάτρια εδάφη του. Η Σοφία βιώνει στην πιο τρυφερή ηλικία τη φρίκη της εξορίας και των εξοντω­τικών πορειών θανάτου, που έγραψαν μερικές από τις πιο μαύρες σελίδες στην Ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού. Κατάφερε όμως να επιζήσει και να βρει καταφύγιο σε ένα ιεραποστολικό ορφανοτροφείο στο Χαλέπι της Συρίας. Είναι μια αληθινή ιστορία επιβίωσης ενός κοριτσιού, μιας γυναίκας, μιας Ελ­ληνίδας, που μέσα από τις πιο αντίξοες συνθήκες κατάφερε να συμφιλιωθεί με μια καινούργια ταυτότητα, την αρμενική και να μεταδώσει στην καινούργια γενιά τη φλόγα και τη θέλησή της για ζωή και αξιοπρέ­πεια. Είναι η ιστορία μιας αρμενο-ελληνικής οικογένειας που έζησε τον εφιάλτη της Γενοκτονίας, είναι η ιστορία δύο λαών που τους ένωσε η σκληρή μοίρα, είναι η ιστορία μιας ολόκληρης προσφυγικής γενιάς που γλίτωσε σαν από θαύμα τον εξανδραποδισμό και τον θάνατο.

ΤΑ ΑΡΜΕΝΙΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ ΕΧΟΥΝ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ

Οχανές-Σαρκίς Αγαμπατιάν

ΤΑ ΑΡΜΕΝΙΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ ΕΧΟΥΝ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ
 (2016)

Μπορεί κάποιος να αναρωτηθεί γιατί οι άνθρωποι διαιωνίζουν τα παράξενα, ασυνήθιστα ή ακόμα και κάθε άλλο παρά κολακευτικά επώνυμά τους. Στο κάτω-κάτω είναι πολύ εύκολο να τα αλλάξουν με κά­ποια αναπροσαρμογή. Μάλιστα, συχνά συνδέονται με τα ονόματά τους, επειδή τους δίνει την αίσθηση της συ­νέχειας και της παράδοσης. Υπάρχει επίσης η επιθυμία να τιμήσουν τους μάρτυρες και τη μνήμη των προγό­νων τους. Είναι ευτύχημα που οι Αρμένιοι συνεχίζουν να διατηρούν τα επώνυμά τους, ως ένα ελάχιστο δείγμα ιστορικής μαρτυρίας για την καταπίεση που υπέστησαν επί αιώνες από τους Τούρκους δυνάστες τους. Στον ανυποψίαστο αναγνώστη το πρώτο και επιπόλαιο φυλλομέτρημα του νέου βιβλίου τού Αγαμπατιάν φαίνεται σαν κατάλογος επωνύμων. Αλλά η εικόνα αυτή είναι εντελώς λανθασμένη: Ο συγγραφέας δεν περιορίστηκε μόνο στην αποθησαύριση, την καταγραφή και την κριτική ταξινόμηση εκατοντάδων αρμενικών επωνύμων, αλλά επιχείρησε να τα συνοδεύσει με την ετυμολογία τους, συχνά μάλιστα και με λακωνικά σχόλια. Επιπλέον, προχωρεί και σε μια λιτή συζήτηση για τη μορφολογική εξέλιξη των αρμενικών επωνύμων, αναλύοντας περισσότερο τις περιπτώσεις όπου οι φορείς τους υποχρεώθηκαν να ζήσουν, ιδίως μετά τη Γενοκτονία, σε νέα κοινωνικά περιβάλλοντα, όπως ήταν π.χ. το ελλαδικό ή και το δυτικοευρωπαϊκό και το βορειο-αμερικανικό, που επηρέασαν οπωσδήποτε την ονοματολογία πολλών μελών των αντίστοιχων αρμενικών κοινοτήτων.

ΑΡΜΕΝΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ

Οχανές-Σαρκίς Αγαμπατιάν & Γκιραγκός Μικιρδιτσιάν

ΑΡΜΕΝΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ

(2014)

Ένα σύγχρονο και χρηστικό αρμενοελληνικό λεξικό της δυτικοαρμενικής γλώσσας, με περισσότερες από 26.000 λέξεις και πολλές φράσεις, εκφράσεις και παραδείγματα που βοηθούν στη σωστή κατανόηση και χρήση. Οι λέξεις και φράσεις που επελέγησαν είναι αυτές που χρησιμοποιούνται σήμερα στην καθημερινή επικοινωνία και στα γραπτά κείμενα. Περιλαμβάνονται ιδιωματικές εκφράσεις της καθομιλουμένης, ειδικοί όροι (τεχνικοί, ιατρικοί, οικονομικοί, νομικοί κ.ά.) καθώς και λέξεις που, αν και παλιές, τις συντάμε ακόμα σε κείμενα. Το λεξικό περιέχει επίσης κύρια ονόματα και βραχυγραφίες.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΝΕΜΕΣΙΣ - Ειδική Αποστολή (Χαντούκ Κορτζ)

Paolo Cossi – J.-B.Djian & Jan Varoujan

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΝΕΜΕΣΙΣ

  Ειδική Αποστολή (Χαντούκ Κορτζ)

Απόδοση στα ελληνικά και επιμέλεια κειμένου: 

Οχανές-Σαρκίς Αγαμπατιάν & Ραζμίκ Αγαμπατιάν

(2015)

Το πρωί της 15ης Μαρτίου, στο Βερολίνο του 1921, ένας νεαρός άντρας βαδίζει με γοργό βήμα στην οδό Χάρντενμπεργκ, προσπαθώντας να πλησιάσει κάποιον που κάνει αμέριμνος τη βόλτα του. Φτάνει κοντά του σε απόσταση βολής και τον σκοτώνει με μια σφαίρα στο κεφάλι. Στη διάρκεια της δίκης, ο άντρας αυτός, που ακούει στ’ όνομα Σογομόν Τεχλιριάν, θα ομολογήσει την πράξη του, αρνούμενος ωστόσο ότι είναι δολοφόνος. Το θύμα του, ο Ταλαάτ Πασάς ήταν ο βασικός υπαίτιος της γενοκτονίας του αρμενικού λαού και της εξόντωσης της οικογένειας του Τεχλιριάν. Τα αρχεία του Ινστιτούτου Ζοριάν και του κόμματος της Αρμενικής Επαναστατικής Ομοσπονδίας – Τασνακτσουτιούν θα αποκαλύψουν την αληθινή ιστορία αυτής της «ειδικής αποστολής» με την κωδική ονομασία Επιχείρηση Νέμεσις. 

ΜΕΤΖ ΓΙΕΓΕΡΝ - Η ΜΕΓΑΛΗ ΣΥΜΦΟΡΑ

 

Πάολο Κόσι
ΜΕΤΖ ΓΙΕΓΕΡΝ  

Η μεγάλη συμφορά

Μετάφραση: Οχανές-Σαρκίς Αγαμπατιάν
(2012)

Ένα βαθιά ουμανιστικό κόμικ που δεν περιορίζεται αποκλειστικά στη Γενοκτονία των Αρμενίων του 1915. Βάζει στο μικροσκόπιο τον άνθρωπο  που από τη μια  είναι ικανός να αγαπήσει, να ονειρευτεί, να συναισθανθεί και να δείξει αλτρουισμό και αλληλεγγύη, και από την άλλη να καταστρέψει, να δολοφονήσει, να βασανίσει και να εκμεταλλευτεί τον συνάνθρωπό του πλήρως ευνουχισμένος  από τα συναισθήματά του. Ένα σπαραχτικό διήγημα που περιστρέφεται γύρω από τη «μεγάλη συμφορά» που έζησαν οι Αρμένιοι το 1915. Πρόσωπα συναισθηματικά δεμένα, κυνικοί πολιτικοί, εκμεταλλευτές που υπάρχουν πάντα σε περιόδους πολέμου κι ένα κόμικ, πραγματικά σύγχρονο, που συμμετέχει στην αποκάλυψη μιας τραγωδίας και αποτελεί μέρος μιας καυτής επικαιρότητας.

Ο ΑΡΜΕΝΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Οχανές-Σαρκίς Αγαμπατιάν

Ο ΑΡΜΕΝΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
 (2010)

Μια πρωτότυπη δίγλωση εργασία (ελληνικά-αρμενικά) που καταγράφει το σύνολο των αρμενικών περιοδικών εκδόσεων που κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα από το 1890 μέχρι σήμερα και συνοδεύεται από έγχρωμο φωτογραφικό υλικό. Η μελέτη αυτή δεν προσφέρει μόνο τίτλους εφημερίδων και περιοδικών και ονόματα εκδοτών και συντακτών. Επίσης, αναφέρεται με συντομία στις συνθήκες κάτω από τις οποίες εκδόθηκαν τα σημαντικότερα από τα έντυπα αυτά. Η θεώρηση του συγγραφέα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, επειδή όλες σχεδόν οι αρμενικές εφημερίδες που εκδόθηκαν στην Ελλάδα περιέχουν στοιχεία για τη θρησκευτική ζωή του αρμενικού στοιχείου της χώρας μας, για την κατά περιόδους οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική του κατάσταση, αλλά και για τις πολιτικές αντιπαραθέσεις και γενικά τις ιδεολογικές διεργασίες που σημειώθηκαν και εξακολουθούν να σημειώνονται στις αρμενικές παροικίες, από τη Θράκη ως την Κρήτη. Περιέχουν επίσης και αρκετές πληροφορίες για τον ελληνικό κοινωνικό και πολιτικό περίγυρο ή για τον τρόπο που αυτός υποδεχόταν και ενσωμάτωνε τον αρμενικό μικρόκοσμο.

ΓΙΑ ΣΕΝΑ Η ΚΑΡΔΙΑ ΜΟΥ ΧΤΥΠΑ

Κεμάλ Γιαλτσίν

 ΓΙΑ ΣΕΝΑ Η ΚΑΡΔΙΑ ΜΟΥ ΧΤΥΠΑ 
Μετάφραση: Οχανές-Σαρκίς Αγαμπατιάν 
(2010)

Μπορεί ο αγνός έρωτας να αποτελέσει το κίνητρο της συγγραφής ενός συναρπαστικού βιβλίου; Μπορεί ένα εκπαιδευτικό σεμινάριο στη Γερμανία για τους δασκάλους της τουρκικής γλώσσας να αποτελέσει το έναυσμα ενός συγκλονιστικού οδοιπορικού στην Ανατολία και ταυτόχρονα ενός σπαρακτικού αφηγήματος για τα παθήματα και τον αφανισμό του αρμενικού λαού; Έπρεπε να περάσουν ογδόντα χρόνια για να ρίξει φως ένας Τούρκος συγγραφέας πάνω στα γεγονότα της Αρμενικής Γενοκτονίας. Με τεκμηριωμένα στοιχεία και μέσα από τις μαρτυρικές καταθέσεις αυτών που έζησαν αυτά τα γεγονότα, μαθαίνουμε την ιστορία και τις εμπειρίες των Αρμενίων που διαδραματίστηκαν από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι τις μέρες μας.

Ο Κεμάλ Γιαλτσίν κατέγραψε τη συγκλονιστική ιστορία των σημερινών Αρμενίων στην Τουρκία. Διαπιστώνοντας την άγνοιά του για τους Αρμένιους συμπολίτες του, ξεκίνησε ένα ταξίδι για να τους ανακαλύψει. Επισκέφθηκε ιστορικούς χώρους στην ανατολική Τουρκία και την Κωνσταντινούπολη και μίλησε με απλούς Τούρκους και Αρμενίους για να καταλάβει τι σημαίνει να είσαι Αρμένιος στη σημερινή Τουρκία. Αλλά αυτό που διαπίστωσε τον λύπησε αφάνταστα. Αντιλήφθηκε ότι οι Τουρκο-αρμένιοι ζούσαν με το φόβο εξ αιτίας της προκατάληψης που υπήρχε εναντίον τους. Ζώντας τις συνέπειες της γενοκτονίας του 1915, χιλιάδες Τουρκο-αρμένιοι επέζησαν ως κρυπτο-χριστιανοί μόνο και μόνο επειδή απέκρυψαν την ταυτότητά τους. Όλα αυτά είχαν ολέθριες συνέπειες στην οικογενειακή τους ζωή και στις κοινωνικές τους σχέσεις. Πολλοί απ’ αυτούς αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν αναζητώντας ασφάλεια σε ξένες χώρες.

Κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, οι Αρμένιοι, όπως κι άλλοι μη-μουσουλμάνοι πολίτες στην Τουρκία, που αδυνατούσαν να πληρώσουν τα υπέρογκα ποσά του Φόρου Περιουσίας που τους είχε επιβληθεί, ξεριζώθηκαν και διώχθηκαν από τις αρχές. Πολλοί στρατολογήθηκαν στα τάγματα εργασίας, ενώ άλλοι εστάλησαν στα στρατόπεδα εργασίας ως κατάδικοι. Μια δεκαετία αργότερα, στα Σεπτεμβριανά του 1955 σε βάρος της ελληνικής μειονότητας, οι Αρμένιοι πλήρωσαν κι αυτοί το ανάλογο τίμημα όταν έπεσαν θύματα του πογκρόμ που είχε εμπνευστεί και οργανώσει το κράτος στην Κωνσταντινούπολη. Ακόμη και σήμερα, εξακολουθούν να αντιμετωπίζονται στην καθημερινή τους ζωή με προκατάληψη από το επίσημο κράτος. Ωστόσο, καθώς ο Γιαλτσίν ανακαλύπτει τον πόνο και τα βάσανα των Αρμενίων, εκφράζει τη συμπόνια του γι’ αυτούς. Η ανθρωπιά του, ως έντιμου Τούρκου ξεχωρίζει. Ένα επίκαιρο βιβλίο, καθώς ολοένα και περισσότεροι Τούρκοι έρχονται αντιμέτωποι με το παρελθόν τους κατά τρόπο διαφωτιστικό.

Η ΑΝΑΤΟΛΗ ΤΩΝ ΑΡΜΕΝΙΩΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΩΝ

Η ΑΝΑΤΟΛΗ ΤΩΝ ΑΡΜΕΝΙΩΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΩΝ

Μετάφραση: Οχανές-Σαρκίς Αγαμπατιάν

(2008)

Οι Αρμένιοι συνέβαλαν ουσιαστικά στην ανάπτυξη όλων των τεχνών και των επαγγελμάτων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αυτό οφειλόταν κατά μεγάλο μέρος, στην πολιτική και κοινωνική τους κατάσταση αφού αποτελούσαν, όπως κι άλλοι λαοί, μειονότητα στην αυτοκρατορία.

Από την επίσημη εφεύρεση της φωτογραφίας το 1839 και μετά, οι Αρμένιοι φωτογράφοι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη και άνθηση της φωτογραφικής τέχνης σ’ ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, από την Κωνσταντινούπολη μέχρι το Κάιρο, από τη Βηρυτό ως την Τεχεράνη. Οι φωτογραφίες που απαθανάτισαν, συνιστούν ένα αρχείο μεγάλης ιστορικής αξίας και απεικονίζουν ένα πραγματικό χρονικό της ανατολίτικης κοινωνίας το 19^ο αιώνα. Οι Αρμένιοι φωτογράφοι υφαίνουν έναν εκπληκτικό ιστό σ’ όλη την ανατολική πλευρά της Μεσογείου.

Το φωτογραφικό λεύκωμα Η Ανατολή των Αρμενίων φωτογράφων στην πραγματικότητα είναι μια έκθεση που σχεδίασε και υλοποίησε το Ινστιτούτο του Αραβικού Κόσμου στα πλαίσια των εκδηλώσεων του Έτους Αρμενίας στη Γαλλία «Αρμενία φίλη μου» το έτος 2007. Παρουσιάζει το έργο μιας δεκάδας από τους πιο γνωστούς Αρμένιους φωτογράφους που έδρασαν στην Κωνσταντινούπολη, Βηρυτό, Δαμασκό, Παλαιστίνη και Κάιρο.

Σ’ αυτήν τη φωτογραφική παραγωγή που εκτείνεται από το δεύτερο μισό του 19^ου αιώνα και κορυφώνεται στο Κάιρο γύρω στο 1950, χρωστάμε το ομορφότερο χρονικό σε εικόνες μιας Ανατολής που έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί.

ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΟΥΙΛΙΑΜ ΣΑΡΟΓΙΑΝ

Μπεντρός Ζομπιάν:

ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΟΥΙΛΙΑΜ ΣΑΡΟΓΙΑΝ

Μετάφραση: Οχανές-Σαρκίς Αγαμπατιάν

(2005)

Όπως αναφέρει ο συγγραφέας στον πρόλογό του: «…Γράφοντας την ιστορία αυτού του ταξιδιού, θέλησα στο μέτρο του δυνατού να γνωρίσω στους αναγνώστες τις εμπειρίες αυτές που έζησα μαζί με τον Ουίλιαμ Σαρογιάν. Πριν από το ταξίδι αυτό, εκτός από κάποια ελάχιστα πράγματα, δεν γνώριζα σχεδόν τίποτα για τα μέρη αυτά. Δεν γνώριζα την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, την Τραπεζούντα, το Ερζερούμ. Δεν γνώριζα επίσης τις διάφορες περιοχές της Ανατολίας, που ήταν πλούσιες σε ιστορία και μνημεία».

Το βιβλίο αυτό εμπλουτίζει με ξεχωριστό υλικό την εποποιία του ανθρώπου στην προσπάθειά του να επαναλάβει το εγχείρημα του Οδυσσέα. Η επιστροφή στην πατρώα γη ταυτίζεται και στην περίπτωση του Σαρογιάν με το στόχο της επανασύνδεσης και της συνέχειας της ιστορίας, μιας ιστορίας που διακόπηκε βίαια λόγω εξωτερικών παρεμβάσεων.

Αφορμή για τη συγγραφή αυτού του βιβλίου αποτέλεσε η διακαής επιθυμία του διάσημου Αμερικανοαρμένιου συγγραφέα Ουίλιαμ Σαρογιάν, να επισκεφθεί το Μπιτλίς, την πόλη καταγωγής του ή ό,τι απέμεινε απ’ αυτήν μετά τη Γενοκτονία. Η επιθυμία του αυτή θα πραγματοποιηθεί το 1964, δηλαδή μετά από 56 χρόνια. Συνοδός, χρονικογράφος, γραμματέας και φίλος σ’ αυτό το ταξίδι του Σαρογιάν υπήρξε ο δημοσιογράφος της αρμενικής εγημερίδας «Μαρμαρά» της Κωνσταντινούπολης, Μπεντρός Ζομπιάν, ο συγγραφέας του έργου.

Ο Ζομπιάν θα αναλάβει το ρόλο του «μεταδότη» των σκέψεων του Σαρογιάν και θα κατορθώσει να αποτυπώσει στο βιβλίο αυτό, με τρόπο ζωντανό και γλαφυρό, τις εντυπώσεις από το κοινό τους ταξίδι, ένα ταξίδι προσκύνημα, σε τόπους με ανυπολόγιστο ιστορικό βάρος και μνήμες. Οι «θησαυροί» αυτοί της ιστορίας που θα συναντήσουν οι δύο συνταξιδιώτες στο οδοιπορικό τους, θα έχουν ιδιαίτερη σημασία τόσο για τους ίδιους – μιας και αποτελούν τον τόπο καταγωγής τους ως Αρμενίων – όσο και για όλους εμάς, εφόσον η ιστορία των Ελλήνων ταυτίζεται, από την αρχαιότητα ως τη σύγχρονη εποχή, άμεσα με την Ανατολία.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΜΕΝΙΚΗΣ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑΣ

Βαχάκν Νταντριάν:

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΜΕΝΙΚΗΣ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑΣ

Μετάφραση: Οχανές-Σαρκίς Αγαμπατιάν

(2002)

Έγκλημα και τιμωρία. Οι κοινωνίες των ανθρώπων, από τη σύστασή τους ως σήμερα, διέπονται από αυτήν την αρχή. Αυτό, άλλωστε, απεικονίζεται και στις φιλολογίες τους ανά τους αιώνες λαμβάνοντας κάθε φορά διαφορετική μορφή. Ωστόσο, πριν την τιμωρία είναι απαραίτητη η απόδειξη διάπραξης του εγκλήματος, καθώς και το μερίδιο και η έκταση ευθύνης όσων ενέχονται σε αυτό.

Αυτό ακριβώς το στοιχείο είναι που διαφοροποιεί το βιβλίο αυτό από την πλούσια, κατά τα άλλα, φιλολογία γύρω από την Γενοκτονία των Αρμενίων, που στην πλειοψηφία της, θεωρώντας αυταπόδεικτο το γεγονός επικεντρώνεται, κυρίως, στην ηθική πλευρά του ζητήματος.

Όντας έργο ζωής, αποτέλεσμα δεκαετιών μόχθου και αναζήτησης, που απαίτησε πολυάριθμα ταξίδια στην Ευρώπη, Μέση Ανατολή και Βόρεια Αμερική, ο Νταντριάν αποδεικνύει, χωρίς καμία αμφισβήτηση, τη διάπραξη της Γενοκτονίας των Αρμενίων από το οθωμανικό κράτος κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς και τη συμμετοχή και συνενοχή των Μεγάλων Δυνάμεων και κυρίως της Γερμανίας.

Εχθρός της ιδεολογικοποίησης της ιστορίας και άξιος του ονόματός του ιστορικός, ο Νταντριάν, προσεγγίζει το θέμα, αυστηρά μέσα από τα στρατιωτικά και διπλωματικά αρχεία, καθώς και από πλήθος αναφορές και μαρτυρίες, αποδεικνύοντας περίτρανα, την ενοχή της Τουρκίας και των συνεργατών της.

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΑΡΜΕΝΙΟΥΣ *

Φίλιπ Μάρσντεν:

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΑΡΜΕΝΙΟΥΣ

σε Βαλκάνια, Μέση Ανατολή και Καύκασο*

Μετάφραση: Οχανές-Σαρκίς Αγαμπατιάν

(1999)

Ο Άγγλος ταξιδιωτικός συγγραφέας Φίλιπ Μάρσντεν στα τέλη της δεκαετίας του ’80 περιπλανώμενος στους λόφους της Ανατολικής Τουρκίας βρίσκει τυχαία ένα ανθρώπινο οστό, ανάμεσα σε σωρούς ερειπίων. Ένας ντόπιος βοσκός με νοήματα του εξηγεί πως πρόκεται για Ερμενί, Αρμενίους, ενώ ένα χρόνο αργότερα στη Συρία, ένας γερο-Αρμένιος δικηγόρος του μιλάει για τις σφαγές των Αρμενίων το 1915-16 από τους Τούρκους.

Το ενδιαφέρον του για τους Αρμενίους μετατρέπεται σε επίμονη αναζήτηση, σε έμμονη ιδέα, πράγμα που τον οδηγεί στην απόφαση πραγματοποίησης ενός ασυνήθιστου και συναρπαστικού ταξιδιού με μόνα εφόδια λίγα χρήματα στην τσέπη, ένα σακίδιο στον ώμο κι ένα ζευγάρι χοντρές μπότες για πεζοπορία. Διασχίζει τα σύνορα δεκαεπτά χωρών της Μ. Ανατολής και της Α. Ευρώπης ψάχνοντας τις διασκορπισμένες κοινότητες του αρμενικού λαού, ενός λαού που πεισματικά επιβιώνει ύστερα από ένα ολοκαύτωμα, ενός λαού από τους πιο ιδιόμορφους και αινιγματικούς στην ιστορία. Αναζητεί το λαμπρό παρελθόν τους και τον ξεχωριστό πολιτισμό τους και συναντάει την απέραντη φιλοξενία τους, την εκπληκτική αντοχή τους, το δημιουργικό και καινοτόμο πνεύμα τους, που αποτελεί συστατικό στοιχείο της ύπαρξής τους, και που βαθιά επηρέασε τους γειτονικούς λαούς.

Η ευρυμάθεια του συγγραφέα, το ανήσυχο πνεύμα του, το λεπτό του χιούμορ, ο πλούτος των ιστορικών και γεωγραφικών του πληροφοριών, μετατρέπουν το οδοιπορικό αυτό, από ένα απλό αφήγημα, σ’ ένα συναρπαστικό, σύγχρονο και επίκαιρο ανάγνωσμα.

Ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί από τον καθένα μας, όχι επειδή απέσπασε τα εγκώμια του διεθνούς Τύπου, αλλά – κυρίως – γιατί, όπως παρατηρεί ο Noel Malcolm στην «Sunday Telegraph», «…είναι ένα βιβλίο υπέροχα γραμμένο, με αρκετά γεγονότα και σχόλια που μας μεταφέρει τα απρόβλεπτα ενός πραγματικού ταξιδιού».

Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΗΣ ΑΡΜΕΝΙΑΣ

Αναΐντ Τερ Μινασιάν

Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΗΣ ΑΡΜΕΝΙΑΣ

Μετάφραση: Οχανές-Σαρκίς Αγαμπατιάν

(1997)

Το 1918, μετά από έξι αιώνες ξένης κατοχής, δημιουργείται η μικρή Δημοκρατία της Αρμενίας. Με νωπές τις μνήμες της Γενοκτονίας του 1915 και ύστερα από έναν καταστροφικό Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, τίθενται οι βάσεις αυτού του εφήμερου αρμενικού κράτους μέσα στο χάος και την πείνα. Η προσπάθεια διαφύλαξης της ανεξαρτησίας, παρά τις εγγυήσεις των Συμμάχων απαιτεί τεράστιες θυσίες ενώ η μη εφαρμογή της Συνθήκης των Σεβρών καθιστά την ύπαρξή του επισφαλή.

Όντας παίγνιο της διεθνούς πολιτικής και βρισκόμενη στο σταυροδρόμι δύο μεγάλων κινημάτων, του κεμαλισμού από τη μια και του μπολσεβικισμού από την άλλη, μοιραία υποκύπτει. Η ζωή της δεν διαρκεί παρά μόνο τριάντα μήνες.

Η ιστορικός Αναΐντ Τερ Μινασιάν επιλέγει ως σημείο συστηματικής ανάλυσης την περίοδο μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Περίοδο μέγιστης δοκιμασίας για το αρμενικό έθνος, αλλά και περίοδο κλειδί για όσα στη συνέχεια επακολούθησαν.

Η Μινασιάν επιμένει στο ρόλο του έθνους της ως ιστορικού υποκειμένου γι’ αυτό και καταγράφει την ιστορία του. Αυτή η «προτίμησή» της στο παρελθόν εξηγείται από την πεποίθησή της ότι οι λαοί που χάνουν την ιστορική τους μνήμη δεν είναι σε θέση να χαράξουν μιαν εθνική στρατηγική στο παρόν και πολύ περισσότερο στο μέλλον.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΝΕΜΕΣΙΣ

Ζακ Ντεροζύ:

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΝΕΜΕΣΙΣ

Μετάφραση: Οχανές-Σαρκίς Αγαμπατιάν

(1995)

Αυτό που ονομάζουμε στ’ αγγλικά πολιτικό θρίλερ, είναι ένα είδος που οι Βρετανοί καλλιέργησαν θαυμάσια με κορυφαίους δημιουργούς. Στη Γαλλία αυτό είναι συνώνυμο του Ζακ Ντεροζύ.

Σε επίπεδο ιστορικό η «Νέμεσις» είναι ίσως η πιο ασυνήθιστη καταδίωξη ανθρώπου του αιώνα. Είναι επίσης η λιγότερο γνωστή, υπό την έννοια ότι οι οργανωτές της κράτησαν πεισματική σιωπή μέχρι το θάνατό τους.

Η καταδίωξη αυτή σε τρεις ηπείρους, αποφασίστηκε στο Ερεβάν της ανεξάρτητης Αρμενίας και στην κατεχόμενη από τους Συμμάχους Κωνσταντινούπολη, οργανώθηκε στη Βοστώνη, είχε αντίκτυπο στη Γενεύη, πραγματοποιήθηκε στο Βερολίνο, στη Ρώμη, στην Τιφλίδα της Γεωργίας μέχρι και την Κεντρική Ασία.

Στοχεύει, ακολουθώντας την παράδοση της τυραννοκτονίας, να τιμωρήσει τους κυριότερους πολιτικά υπεύθυνους, που καταδικάστηκαν ερήμην σε θάνατο από ένα οθωμανικό δικαστήριο. Οι Ταλαάτ, Εμβέρ, Τζεμάλ, η ηγετική τριανδρία των Νεότουρκων και μερικοί άλλοι που αναφέρονται στη διήγηση, είναι ένοχοι αυτού που ονομάζουμε σήμερα «έγκλημα κατά της ανθρωπότητας».

Η αναφερόμενη εδώ εκδίκηση είναι μια πράξη στοιχειώδους δικαιοσύνης όμοιας με την εκτέλεση των υψηλών αξιωματούχων ναζί μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Και μάλιστα, εδώ πρόκειται όχι για ανώτερα στελέχη ενός καθεστώτος υπαίτιου για τη γενοκτονία του αρμενικού λαού, αλλά για τους ίδιους τους ηγέτες που δεν μπορούν να κρυφτούν πίσω από διαταγές που έλαβαν, διότι αυτοί οι ίδιοι συνέλαβαν το σχέδιο και εκτέλεσαν το έγκλημα.

Εδώ και μερικά χρόνια πολλά ιστορικά βιβλία και μελέτες ξαναφέρνουν στη μνήμη αυτά τα γεγονότα, που στα εγχειρίδια δεν καταλάμβαναν ούτε καν μια σημείωση στο κάτω μέρος της σελίδας. Χάρις στο ταλέντο του Ντεροζύ, η διήγηση αυτή, αποτελεί στο εξής μέρος, κατά τρόπο αξέχαστο, της νεότερης ιστορίας.